ajostat
adj.
a. a. (ensems) 'côte à côte, serré, proche l'un de l'autre [sens concret]'
AicFossB 22: … cavalliers encoratz de contendre / Veirem en champ, e penons e seignals, / E rencs d'armats ajostatz escoissendre
FierB 1407: Latz Olivier si met de l'autra part el prat, / E fo pus grans que el un gran pe mezurat. / Ar son abduy el camp pe e pe ajustat
Rons ⊂ GouirLRol 486: de ricas peyras fon l'elme vironat, / … / e cassadonis e robins encastratz, / balays, carieis, saffilis ajustatz
AnatMondG 50,8: Los oces del toras son ᴠɪɪ… et son agustatz essems des costatz
AlbucE 26,21: e elongua entre els, que no sian ajustatz, que faran poyredura
AlbucE 195,27: E sia la longitut de la inscizio la quantitat de dos ditz aiustatz
DebVierge ⊂ DaurelM ʟxxxɪɪ,117: Los pes volc aver ajustatz, / Am un clavel amdos trencatz
ElucS 177,19: Et sapias que totas bestias que han tropas dens et be ajustadas o espessas vivo longament et las que han paucas dens et claras o no be conjunctas le contrari
TrArp2M 167,17: … la 1 dels quaps estara justa lo terme ben ajustat e l'autre cap de l'agachon mostrara dreg de la partida de las posesions
TrArp2M 174,36: e tu ajusta andos las partz aytant just con tu poiras; et ajustadas que sien, e tu tira 1a de las partz en aval e l'autra tira en amont
b. a. ab, a, de 'contigu à, attenant à'
NTestLyonW 303,7: … la maiso del qual era ajustada ab la sinagoga
AnatMondG 35,25: De sotz l'os que es digz landa es gros os… que es en miegz luoc trauquat, et es lo trauc dreg agustat del os landa
AlbucE 6,27: la accio… no notz a l'autre membre am lu aiustat sino am petit nocument
ElucV 61,2: Et so doas Galileas… entre si unidas et ab Syria et Fenicia ajustadas.
ElucV 107,1: Orcades es ylha… per la qual tropas ylhas ad ela ajustadas Orcades so ditas
TrArp2M 239,13: … ty declare que l'ilon aquel, que sie ajustat de totas partz an terra ferma, deu aver quamin
1366 ⊂ Pans3 7b: ostal ajustat an lo monestier
c. esser/estar a. (ab) 'adhérer (à), être attaché (à)'
AnatMondG 35,29: Sus los os veruals que cobron la servela de costa… son dos os ajustatz, sus quascu un… et son aysi apelatz petroso
AnatMondG 59,28: amb aquelas venas et arterias, am zirbus es compost et agustat sanc mestrual clar endurit et coagulat per frego
AnatMondG 66,8: Et aquesta partida del sifac que aysi megieyramen es agustada… es apelat didimus
AlbucE 229,28: E adonc cum sta annex e aiustat aquel emplastre sobre lu, e la disposicio de l'os no es alterada, layssa aquel que no le deslies
d. a. (ab) 'mélangé (avec)'
AlbucE 138,13: E sian am tu las medicinas que fan cessar flux de sanc ses mordicacio, ayssi cum… enses aiustat am album de huou.
AlbucE 182,4: … aristologia longua e razitz de lili celesti… e farina de errs, e centaurea, e usa de aquels simples o aiustatz
e. a. (ensems) 'composé, fait [par assemblage]'
NTestLyonW 468,16: del qual totz lo cors essems ajustatz et essems laszatz per tota juntura de sotzaministrament segon la obranza e la mesura d'u quec membre…
STrophZ 102: Si que un radelh, que fo mmal ajustat, / Feron bastir… / … / … que·ls cujeron negar
f. a. (ab) 'aux prises (avec) [sens concret]'
Blac ⊂ MahnWerke 3:246,32: Bel m'es q'ieu veia en un bel camp rengatz / Els, et ill nos, per tal bruit ajostatz, / Q'al ben ferir n'i aia de versatz.
Blac ⊂ AspertiTLir 3,13: Pero fort sui voluntos / qe·i d'els pogues vezer rengatz / e d'aitals bruis aiostatz / q'elms e lanzas e lanzos / brizesson…
GirRoussHo 4448: Ambedui se deroquen en unas pradas, / E vecvos las companhas ben ajostadas, / Viratz tant escut frah, astas pessadas
AigB 1333: Es canps Gresles, desos los puis pelas, / Ec vos los Blans e·ls Vermels ajostas.
GlosCast ⊂ CuraDoctrTr 160,32: Qan las osts foren ajustades, / Viretz donar colps e costades
RomArlH 720: Ar foron los Sararins an los crestians ajustaz.
g. a. (ensems/ensemble) (ab) 'rassemblé (avec), réuni (avec), ensemble [en parlant d'un groupe de deux ou plusieurs personnes]'
BernVentA 6,46: … s'eron mil ajostat, / plus gardon lai on eu so, / c'a totz aicels d'eviro
BertrBornG 12,65: On venran tal cinc cen armat / Que, quant tug serem aiustat, / Non er Peitieus no s'en planha
AlbSist/Monge ⊂ AlbSistS 19,47: e d'aquels vei aisi ajustatz tans / don ieu ni vos no cug que aiam gaire / que ja·n siam, al departir, lauzans
FalqRomAG 8,18: e que direm quan serem ajostat / en camp florit on veyrem clavellat / Dieus en la crotz…
DPradS 3,49: Lai on son tug li valen ajustat / t'en vai, chansos, ves Anduza, de cors
GuilhOl ⊂ SchultzStud 210,2: Alcus homes sai entre nos, / sie·us vezon en plass' aiustatz / ab d'autres ni tenetz solatz, / …
GirRoussH 9224: Deman serunt as trez tot ajostat.
GirRoussHo 1272: … aiso cum es / D'ost que vei ajostada per est paï / E per puhs e per plas e per defes?
AigB 818: Anc parlement non vi mais ajostat: / Dis mile homes del mils de mon regnat / …
SEspCT 1,136: Qu'en l'ostal on l'azouravont / Ajostat et aünit, / Lor tramey cel cui amavont / Lo lum del sainct Esperit
FierB 3114: … tuh ensemps vos tengatz, / e cascus de ben fayre sia entalentatz, / e la us garde l'autre, can serem ajustatz
CroisAlbMa 8,2: E venc s'en a Cistel, on eran ajostatz / Trastuit li monge blanc…
JaufreB 6932: Tant l'a e cai e lai cercat / Que ve·l vos ab el ajostat.
JaufreB 7321: Andui son d'aquest dart ferit / E amdui seran leu guarit, / Sol qu'ensems sian ajustat
OpCath2R 91,30: Aisi com el se seira sobre lo seti de la soa magestat, e totas las genz seran aiostas denant luy
RepPéch ⊂ SuchDenkm 217,109: … e la cortz ajustada, / prophetas et apostols, cada us per vejada, / tuit lauso e soplegon la tua endestinada
GestaKarS 207: scolars eram de Paris e forem companhos… Ayssi avem estat prop de ·xx· ans ajustatz a servisi de luy
GuerreNavS 3972: Per o cascus anava per camin apartat, / Si que entro Paris no foron ayustat
FlamMa 2366: … / cascus dels sens a lui s'en ve / per saber tost sa volontat; / e, quan son laïns ajostat, / …
BrevAmR3 12526: … quan lo dig naichemen / hagron l'angel anunciat / als pastors qu'eron ajustat / …
BarlH 60,14: … pauzet lo el sepulcre iosta Barlam, car ben covenia que li cors fossan aiustat ensemps, pos las armas eran aiostadas el cel
ÉvEnfGG 249,2060: E cill qui eran ajostat / al miracle son tut gausen
GuilhBarraG 2303: ab lor semblec tot lo mons fos / quan foron al port ajustat
PseudoTurpP 98,8: E·ls serrasis ero tuh ensems ajostatz e avio el mieh de lor un carr gran
ÉvEnf3C 465: Ez adonx vengro tug essems / aiustatz trastotz sos parens / del mort…
SGeorgC 250,140: E vevos trastot lo pobull ajostat
STrophZ 420: E quant foron ajustatz anbeduy, / En bel solas s'en son amdos intratz
SElzC 244,15: … l'evesque de la cieutat, am la clercia e gran motessa de nobles e de poderos cieutadas e poblars, totz ajustatz e processionalmen ordenatz…
PVaudC 2,384: Car aqui ont son aiosta dui o trey al sio nom, / El es al mey de lor per rendre lor guiardon.
LegAurT 103,23: Per so endevenc se hun dia entre la assentio e Pantacosta que los apostols ero essemps hajustatz
DiscClerD 18,5: etz bingurent en ·ɪ· loc on bubedors eren aiustatz ensemble
MystSBartF 589: Poble que se eysi ajousta, / Seye vous tous et nous scouta.
MystSAntG 3938: Plaso a Dio y a sanct Anthoni, / Per loqual sen eyci ajosta, / Que vos garde de laydo infirmita.
VergCunsD 86a: si tuit li sant fossan ajosta en un luoc, ilh poyrian dire…
BibCarpN 172rb: Acer yo desistant per cors, mas present per sperit, iuiey… Vos aiosta e lo mio sperit, cun la vertu del Segnor Yhesu…
MystRamRD 2571: Vous aure ben d'autres compagnons / … / Notaris et sargans adjustas, / Curas et beaux payres…
MystRamRD 2751: Adiou, poble, eyssy ajusta
CoutAlaisH 234,3: … establem devan tot lo pobol d'Alest ad aiso ajustat [éd. avistat] en la gleiza de Sain Johan Baptista…
CartDax ⊂ LNoirDaxA 307,9: … en cosselh comun de ladiite bielle de Sent Seuer, cridat e manat ab lo corn… e aiustat en lo reffector deu monester de Sent Seuer
14e s. ⊂ ManConsLimS 45,19: E la dita gleysa, aysschi co es acostumatz aiustatz e devant aquel senhor establitz, les suscritz procurayres autra ves mostrero…
14e s. ⊂ ManConsLimS 66,27: … demando·ls cossols… mayso cominal en lacal… can lor plazera, sian aiustatz
1368/69 ⊂ CConsAlbiV2 1:96,1688: … a ɪ macip de Castelnou de Monmiralh que portec letras d'avisamen que los Engles venian en Albiges, e qu'estessem ajustatz [éd. avis‑]…
PaixBarL 6: … e personalmentz ajustadz en la diita biela de Lus… ensemps ab loor, la mayor partida o prop d'aqui dels besiis e habitantz…
1389 Saint‑Flour ⊂ DAOA 38a: … et per xxᴠɪ pichers de vin que foron lhiourat ad aquels que foront aiustat am los cossols…
1392 Saint‑Flour ⊂ DAOA 38a: … per los senhors cossols et per los senhors altres de cossolat en l'ostal de mestre Anthoni del Prat ont foront aiustat per beure los gatges d'aquels que non eront estat lodit jour en cossolat…
1406 Villeneuve ⊂ TLandM 88,30: … lo dit bayle tien cort publique, congregade e ajustade ab corn e ab cride, ensi cum en taus cas es usat e acostumat de far
1406 Villeneuve ⊂ TLandM 89,1: e en aquere [c.‑à‑d. cort] estan, cedent pro tribunal, ensemps ab luy ajustatz e assetiatz… Vidau d'Arremazelhes, Rn. d'Arremazelhes…
1410 Mont‑de‑Marsan ⊂ TLandM 28,3: … las religioses e hondrades dones… enssemps amassades, congregades e aiustades au parletor deu dit lor combent…
1454 Bordeaux ⊂ ArchGir 1:56,2: Estants los avandeits senhors… ajustatz et congregatz emsemble…
1464/65 ⊂ CConsSAntD 39,21: … que els foro a Vilafranca al dih jorn en que foro ajustatz los senhors dels tres estatz del dih pais de Roergue
h. a. a 'rassemblé autour de [qn]'
GirRoussH 3277: E mandet sos barons e vavasors, / E ac ent quince mile en catre jors; / E furent ajostat a lui a Tors
GirRoussHo 2617: E mandet sos baros e·ls varvasors. / Cel en ac ·xv·ᴍ· en ·iiii· jorns, / E foren aiustat a lhui a Tors.
NTestLyonW 64,2: En aquel dia issentz Jhesu de la maiso, sezia lonc lo mar. E foro ajustadas a lui grans companhas
NTestLyonW 95,32: … ladonx seira sobre seti de la sua majestat; e seran a lui ajustadas totas las gentz
i. a. (ensems) (ab) 'associé (à), uni (à), allié (à) [en parlant de personnes]'
AnonPRelL 2509: Si cum lo riu qu'es de la fon sebraç / Poit mais durar, s'eu non sui aiostaç, / Segner, ab vos, plus durar non posc ges
GirRoussH 8049: Car s'erent ajustat an cil felon, / Dam e honte seriet de grant reson.
GirRoussHo 7092: … si ela era ajostada ab cel felo, / Dans e onta seria de gran reio
JaufreB 4446: C'aisi·us prometem lealmen / Mantenensa ves tota jen / …» / E ve·ls vos ajustatz totz tres
BrevAmR4 19304: quar tug esems em ajustat / per natural fraternitat
ÉvSJean2H 17,23: … que sian els una cauza, ayssi quo nos una cauza em. Yeu en els, e tu en mi; que els sian ajustatz en un
LibScintW 81B,24–25: Calque trebalia soferte lo jutz… non es partitz de deu, mas ajostaz.
PrVierge14 ⊂ SuchDenkm 285,11: payre e filh e sant esperit, / e negu no son departit, / tres personas en un senhor / ajustadas en un' amor
1391 ⊂ LÉtPrGH 1,28a: … dos bons homes losquals fassan recos per los dichs comtatz, ajustatz ambe tres homes de cascuna vigaria o baylia on faran lo recos
j. 'uni, lié [en parlant d'un couple]'
NTestLyonW 420,10: Mais ad aquestz que so ajustadi a matremoni, comandi… la moler no departir del baro.
BrevAmR5 32737: et amess sa molher bona / quascus si cum sa persona, / pus amdui per la deitat / en una carn son ajustat
BrevAmR5 33052: quar una carn son ez un corss / pus ambedui son ajustat / matremonialmen de grat
SElzC 152,29: … en aquilhs dos sanhs, en matremoni ajustatz
SElzC 168,25: Lo Sanh Sperit, que aquechs dos benezetz, en matremoni ajustatz, en una forma regia e governava…
k. 'conclu [en parlant d'un mariage]'
BrevAmR5 32727: Doncs ordes matrimonials / es ajustamens divinals / … / lo quals per re no·s pot partir, / pus ajustatz es, ses morir.
l. a. (ab, a) 'joint (à), lié (à), associé (à) [en parlant de choses abstraites]'
RigBarbV 9,18: Car senz e pretz e larguess' e valors / e tut bon aip i eron aiostat / ab fin' amor per far sa voluntat
Anon ⊂ KolsenSirv 24,3: Parages es cortezi' e mezura, / Avinentez' e largez' a bontat / E tot bon aib e bel dic ajostat
LibDivAmR 129: E er sos conjunctius aissi perfieitamens ajostatz ab dieu que es infinityus
BrevAmR3 11579: … la forsa del liamen, / quo poc esser tot ajustat / deitatz ab humanitat
BrevAmR4 21626: … / qu'om non honra l'umanitat / per se mas per la deitat / a la qual es ajustada
BrevAmR5 27720: … / aichi cum ditz le digz tractatz / e l'autres ab lui ajustatz / …
GlosCast ⊂ CuraDoctrTr 153,18: … dizen que son duas sillabas ajustadas en una
GlosCast ⊂ CuraDoctrTr 153,23: E qan dits: en breus doas sillabas, enten se: en breus doas sillabas ajustades en una…
CompM 10,23: Mas si eran diccios que·s poguessen partir en dos motz entiers, representans e significans aço matex que signifficaven quant eran ajustades, quant eren en una matexa diccio…
LeysAm2A 5766: Polisintheton ajust fay / De tres oracios o may / Per copulativa liadas, / Si cum vezets, etz ajustadas
QuinqSeptB 17a,23: … a mesteir l'esperiz de forsa, qu'es li quarta gracia, a la quarta bonauretat que di en l'avangeli asemblada e aiostada
QuinqSeptB 11c,18: E per aquo l'esperiz de forsa, que es li quarta gracia, es aiustaz ab aquesta peticio
SElzC 108,11: en tot lhuec era en si tot recollegit e·l seu esperit am Dieu tostemps presen e ajustat
MystSAntG 2428: A Dio lo Payre et lo Filh et lo benect Sanct Sperit, / Que es una chauso ajosta, / …
1437 ⊂ LÉtPrGH 28,31b: Item, que los officiers de las cors ordenarias dels ditz contatz… sien annuals e las clavaries et las notaries ad aquellas ajustadas biennals
m. a. (ensems) (ab) 'en conjonction (avec) [en parlant d'astres]'
BrevAmR2 4024: quar, si son ajustat essems [c.‑à‑d. planetas], / so es a dir quez en ·i· tems / en ·i· dels signes n'aia dos, / aquo se ditz conjunctios
BrevAmR2 4031: et adoncs li dig planeta, / so dizon l'astrologia, / obron segon la qualitat / del signe on son ajustat
BrevAmR2 4425: e quant ab autres planetas / le Mercuris es ajustatz, / mantenen pren lurs calitatz
BrevAmR2 4585: aquo pren [c.‑à‑d. la luna] de la natura / del signe ont es estada / ab lo soleilh ajustada
n. a. (ensems) 'rassemblé, accumulé'
RaimbVaqL 3,13: e pois serai meilz pagaz / qe s'era mia·ill ciutaz, / ab l'aver q'es ajostaz, / dels Genoes
DPradS 3,49: Lai on son tug li valen ajustat [var. tuich joi ajostat] / t'en vai, chansos, ves Anduza, de cors
DPradS 12,26: Mas no·i anetz que no·y menetz Merce, / qu'adoncx seran aiustat tug li be
GuilhBorz ⊂ JeanrInedBarc 9,9: Car tutg bon ayp son ajustat esems, / Dona, sus vos, hon grans beutatz demora, / …
JaufreB 6912: Don fa meravilar la gent / Con tant de pres ni de beutat / Son ensempz en lei ajostat
JaufreB 4268: Q'en ela sun tuit ajustat / Los bens…
BrevAmR2 6251: ez adoncs per la gran frejor / quez esems es ajustada, / es encontenen gelada / la dicha vapors dins la niu
SMMad2R 14,24: … / que ·vii· demonis foron en son cors albergatz, / e·ls ·vii· peccatz mortals en ela ajustaz
AnatMondG 39,11: et aysso es lo luoc o en torn el qual las umors vitiaus, so es albugineum, son agustadas
AlbucE 73,32: Aquesta malautia que es apelada ‹alconati› no es sino sania laqual es aiustada en le huel
AlbucE 79,24: Quan en la superficia de las dentz… e entre las gingivas so aiustadas escorsas aspras…
AlbucE 162,22: e fay que le malaute dorma sobre la plagua per que corra aquo que es en lu aiustat
ElucV 79,3: Ad horas es cuberta per granda inundacio et creysh per terra ajustada
SGeorgC 150,626: Pero en un luoc cay esemps / Son li cepulcre ajostat
VergCunsD 166b: … laysa las cosas aguas, ho despert las ajostas
o. a. (ensems/ensemble) 'additionné, au total'
ElucV 21,4: … les murs de la qual havio ·xvi· melia passes en quayre d'angle ad angle qui so ajustatz ·lxiiii· melia
Arithm ⊂ Sesiano 32,19v: … lo qual solet valha tant com totz los autres aiustatz
Arithm ⊂ Sesiano 44,72v: lo nombre certan que hom vol que aquells nombres cayratz o cubitz aiustatz fassan…
AbacoL 22,28: Et si los deniers ensemble ajustas fan mais que un aut dos grossi…
AbacoL 204,8: … multiplica 4 en si et 3 en si, fan 25 ajustat tot ensens
AbacoL 62,6: Item si… venges che los numbradors tots ensemble adjustatz sobremontesan lo comun denominador…
p. (tot) (ensems) a. 'à la fois'
GuirRiqL 4,72: De vezer e d'auzir / ha hom entendemen, / et aquel dona sen, / cen dona conoissensa / … / Tuch aquist ajustat / son saber bel e bo
BrevAmR3 10575: pero tot esems ajustat / deitat et humanitat, / deu totz Crestias azorar
BrevAmR4 21480: Quar el poing que Dieus carn receup, / la verges Maria coceup, / aquo tot esems ajustat, / deitat et humanitat
BrevAmR4 24287: solament una persona / era tot essems ajustat / deitat ab umanitat
BrevAmR4 25932: quar so que lur det per parsos / dona tot ajustat a nos
q. a. ab, a 'ajouté à, additionné à'
ReglTr ⊂ MarshRaz 72,350: … en axi quo qui ditz le reys es richs e sans… mostra·s l'aiustament del nom qui ha substancia ab los noms accidentals aiustatz als noms…
CompM 57,13: … / adonchs pus breus sia cascus / dels autres [c.‑à‑d. bordos] ajustatz a lor
LeysAm2A 2462: Li verset biocat menor / Passar no devo la meytat / De cells als quals son ajustat
Arithm ⊂ Sesiano 58,110r: … et a ne tant comprat que lo nombre dels sestiers del blat aiustat ab lo nombre dels motos que hi ha metutz non montan si non 60
1429 Saint‑Flour ⊂ DAOA 38a: … per ɪa grossa pessa de chassainh… aiustada a la barra de la porta de Pescharot per far la barra bona…
r. 'supplémentaire, superflu'
AlbucE 62,23: Quan en las palpebras dels huels so natz pels aiustatz dejos les pels naturals…
AlbucE 76,11: Quan en le nas so nascudas carns diversas aiustadas…
AlbucE 178,31: … per so que no toque le loc sa, e que vengua al malaute lesio aiustada
s. esser a. 'croître, grandir'
AlbucE 41,9: Mays quan endeveno rupturas en las autras partidas del ventre… lahoras cauterisa la ruptura… e aprop cura aquel am aquo que havem dit, e no es ajustat.
AlbucE 137,9: Lentige fort leu es aiustada sobre causas naturals entro que es etressat e es fayt leg le reguardament